Vijf jaar geleden schudde het coronavirus de wereld wakker. De pandemie maakte de noodzaak van effectieve behandelingen voor longaandoeningen extra duidelijk. Toch worden deze nog te vaak getest op proefdieren, met teleurstellende resultaten. Hoe kunnen we het beter doen? Het P4O2-consortium biedt een innovatieve, proefdiervrije oplossing.
Precisie geneeskunde voor meer zuurstof (P402)
Maar liefst één op de zeven mensen wereldwijd krijgt te maken met een longziekte. Longaandoeningen zoals long Covid en COPD kunnen langdurige klachten veroorzaken en een enorme impact op de kwaliteit van leven hebben.
Onder leiding van het Amsterdam UMC en met een budget van maar liefst 14,5 miljoen euro, richt het Precision Medicine for More Oxygen (P402)-consortium zich daarom op het vroegtijdig opsporen en voorkomen van chronische longziekten. Het doel: longziekten eerder herkennen, beter behandelen en, waar mogelijk, voorkomen – allemaal zonder proefdieren.
Geen lange adem voor proefdieren
Traditioneel worden longziekten vaak onderzocht op proefdieren. Omdat dieren deze ziekten niet vanzelf ontwikkelen, worden ze kunstmatig ziek gemaakt, bijvoorbeeld door ze bloot te stellen aan schadelijke stoffen zoals sigarettenrook. In Nederland worden jaarlijks bijna 1000 dieren ingezet voor dit type onderzoek, waaronder:
- Muizen: 570 (61%)
- Cavia’s: 210 (22%)
- Ratten: 101 (11%)
- Schapen: 53 (6%)
Maar de biologische verschillen tussen mens en dier zijn simpelweg te groot, waardoor de resultaten uit dierproeven vaak niet toepasbaar zijn voor mensen.
Het P4O2-consortium kiest daarom voor een andere aanpak: door gebruik te maken van geavanceerde proefdiervrije technieken, brengen onderzoekers ons dichter bij oplossingen die echt relevant zijn voor mensen – zonder dat daar dierenleed aan te pas komt.
Proefdieren die jaarlijks in Nederland worden gebruikt voor onderzoek naar longziekten
De kracht van multidisciplinair onderzoek
Het unieke aan P402 is misschien wel de samenwerking tussen diverse experts en instellingen. Van geavanceerde beeldanalyse met AI tot het monitoren van luchtkwaliteit met draagbare sensoren: alles wordt uit de kast getrokken.
Extra bijzonder is de samenwerking met patiënten. Om te onderzoeken welke factoren het risico op een chronische longziekte vergroten, werkt P402 samen met gezonde proefpersonen, mensen die coronavirus hebben gehad, én patiënten met COPD.
Prof. Anke-Hilse Maitland – van der Zee, hoofdonderzoeker bij Amsterdam UMC, benadrukt in een persbericht het belang van deze samenwerking: “Er is nog onvoldoende bekend waarom de ene persoon wel en de andere geen longziekte ontwikkelt. Bij het vaststellen van chronische longziekten hebben mensen meestal al zoveel schade ontwikkeld en longfunctie verloren dat er geen herstel meer mogelijk is. P4O2 wil een bijdrage leveren aan een veel vroegere diagnose om de schade te beperken en de kwaliteit van leven te verbeteren.”
Gepersonaliseerde behandelingen worden mogelijk
Doordat P402 samenwerkt met gezonde proefpersonen en longpatiënten, kunnen ze verschillende soorten onderzoeken doen:
- Door bloed, neusuitstrijkjes en uitgeademde lucht van longpatiënten te analyseren, sporen onderzoekers stoffen op die de ontwikkeling van een longziekte voorspellen, nog voordat de eerste symptomen zichtbaar worden.
- Met behulp van AI (artificiële intelligentie) worden CT-scans van gezonde proefpersonen en longpatiënten geanalyseerd, om zo te onderzoeken welke behandelingen longschade kunnen voorkomen en/of herstellen.
- Als laatst wordt de luchtkwaliteit van de leefomgeving van gezonde proefpersonen en longpatiënten in kaart gebracht dankzij draagbare sensoren. Op deze manier kunnen onderzoekers de invloed van de omgeving en de levensstijl van de deelnemers op de longen bepalen.
Dankzij deze methoden wordt de ontwikkeling van gepersonaliseerde geneeskunde voor longaandoeningen mogelijk. Dit betekent dat behandelingen afgestemd kunnen worden op het individu, in plaats van op een algemene groep (van onder andere proefdieren). Wat ons betreft, een applausje waard!
Een bekend gezicht: Anne van der Does
Ook een voor ons bekend gezicht werkt mee aan het P4O2-consortium: dr. Anne van der Does, assistent-professor bij het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) en een pionier op het gebied van proefdiervrije innovatie in longonderzoek.
Anne zet zich al jarenlang in voor de ontwikkeling en toepassing van humane celkweekmodellen binnen de afdeling longziekten van het LUMC. Deze afdeling loopt voorop in de transitie naar proefdiervrije methoden en innovatieve onderzoeksmodellen.
Tijdens de coronapandemie werkte Anne onder andere aan een gecombineerd model van een organoid en een orgaan-op-een-chip, om zowel de korte- als langetermijneffecten van het coronavirus op de longen te bestuderen. Haar expertise en toewijding maken haar een voorloper op het gebied van proefdiervrije innovatie in de longgeneeskunde.
Ook binnen P4O2 speelt zij een sleutelrol in het onderzoek naar duurzame oplossingen voor longpatiënten, met een sterke focus op het vervangen van dierproeven door geavanceerde humane modellen.
“Onderdeel zijn van een project als P4O2 brengt voor mij de belangrijkste zaken samen: innovatief wetenschappelijk onderzoek, proefdiervrije innovatie en sterk teamwerk. Samen werken we aan duurzame oplossingen voor longpatiënten en voor proefdieren.” – dr. Anne van der Does
De toekomst wordt nieuw leven ingeblazen
De coronapandemie heeft ons denken over longziekten en behandelingen veranderd. P4O2 bouwt hierop voort met innovatieve, proefdiervrije methoden die longziekten eerder opsporen en effectiever behandelen.
“Ons onderzoek binnen het P402-consortium heeft geholpen bij het ontrafelen van de complexiteit van long COVID,” vertelt Kornel Golebski, Assistant Professor bij het Amsterdam UMC. “We hebben potentiële biomarkers (red.: aanwijzingen in biologische monsters zoals het bloed) geïdentificeerd die mogelijk kunnen helpen bij het stellen van een betere diagnose en het ontwikkelen van nieuwe behandelingen. Deze bevindingen brengen ons een stap dichter bij een gerichte aanpak voor mensen met long COVID.”
Long COVID bij een patiënt © Thijs Rooijmans
Dankzij de samenwerking tussen wetenschappers, artsen, bedrijven en partners zoals Proefdiervrij, werken we aan een toekomst waarin gezondheid voor dier én mens centraal staat.
Het samenwerkingsproject is medegefinancierd met PPS-toeslag die door Health~Holland, Topsector Life Sciences & Health, beschikbaar is gesteld ter stimulering van publiek-private samenwerkingen. Meer informatie over het consortium vind je op https://p4o2.org/
Misschien wil je dit ook lezen:
