In het kort:
- Proefdiervrij onderzoek naar het hepatitis E-virus, uitgevoerd met menselijke mini-levers mét immuuncellen, is gepubliceerd in het topblad Nature Biomedical Engineering.
- Dit innovatieve model laat zien hoe virussen én het afweersysteem samenwerken bij het veroorzaken van schade – iets wat proefdieren niet realistisch kunnen nabootsen.
- Zo krijgen proefdiervrije methoden eindelijk de wetenschappelijke erkenning die ze verdienen.
- De publicatie draagt bij aan het doorbreken van de hardnekkige ‘animal methods bias’: de voorkeur van wetenschappelijke tijdschriften voor dierproeven.
- Een belangrijke stap richting een mensgerichte, proefdiervrije wetenschap. Goed nieuws voor dier én mens.
Het gebeurt nog niet vaak genoeg, maar we zien het gelukkig wel steeds vaker: proefdiervrije publicaties in gerenommeerde wetenschappelijke tijdschriften. Na een prachtig podium voor tumoronderzoek met minidarmen, krijgt nu een proefdiervrij model voor virusonderzoek een prominent podium in het internationaal gerenommeerde tijdschrift Nature.
Van oudsher hebben redacties van internationale fel begeerde tijdschriften als Nature, Science en Cell helaas een voorkeur voor dierproeven. Dit wordt ook wel de animal methods bias genoemd. Als we uit deze opeenvolgende publicaties kunnen opmaken dat oude standaarden beginnen te wankelen, zou dat dus een grote doorbraak betekenen in de transitie naar een proefdiervrije wetenschap.
Mini-lever mét immuuncellen maakt proefdiervrij virusonderzoek realistischer
Voor het in Nature Biomedical Engineering gepubliceerde onderzoek gebruikten wetenschappers van het Erasmus MC organoids, een soort gekweekte mini-organen. Deze specifieke mini-organen bestonden uit menselijke levercellen. Aan die gekweekte mini-levers voegden de onderzoekers vervolgens immuuncellen toe.
En precies dát maakt dit onderzoek zo uniek. De meeste organoids bevatten namelijk uitsluitend cellen van het orgaan dat het model na moet bootsen, maar dit innovatieve model bevatte dus ook afweercellen.
Ter illustratie: Hier zie je een voorbeeld van mini-organen, in dit geval minuscule leverplakjes van prof. Peter Olinga en zijn onderzoeksteam. Deze plakjes zullen in een chip geplaatst worden die lichaamsprocessen nabootst waardoor het weefsel zo lang mogelijk in leven kan worden gehouden.
Het virus én het afweersysteem tegelijk in beeld
Vervolgens infecteerden de onderzoekers de mini-levers met het hepatitis E-virus. Doordat de organoids ook afweercellen bevatten, konden ze niet alleen in kaart brengen hoe het virus de levercellen aantast, maar ook realistisch bestuderen hoe het menselijke immuunsysteem op zo’n infectie reageert.
Het hepatitis E-virus bleek de immuuncellen in de organoids te activeren, waardoor een ontstekingsreactie op gang kwam. Zo liet het model precies zien hoe hepatitis E ontstekingen en schade aan de lever veroorzaakt. Namelijk: niet alleen door het virus zelf, maar óók door de reactie van het afweersysteem.
Een grote stap voor dier én mens
Maar het belangrijkste is misschien nog wel dat de onderzoekers aantoonden dat het model veel mogelijkheden biedt voor het proefdiervrij testen van nieuwe behandelmethoden voor andere virussen. Door het toevoegen van immuuncellen konden ze zien hoe die sámen met levercellen reageren op infecties. Dit gaat niet alleen op voor hepatitus E, maar ook voor andere virale infecties, zoals COVID-19 of mpox.
Traditioneel worden in onderzoek naar het effect van virussen op organen vaak proefdieren gebruikt. De resultaten die dierproeven opleveren zijn echter lang niet altijd betrouwbaar, omdat dieren anders reageren op virale infecties dan mensen.
Dit nieuwe organoid-model met menselijke levercellen én immuuncellen voorspelt veel beter hoe een virus schade aanricht in menselijke organen dan dierproeven. Door deze technologie kunnen wetenschappers heel specifiek en realistisch bestuderen hoe virussen ons lichaam ziek maken én hoe ons lichaam daarop reageert. Dit kan helpen bij het ontwikkelen van behandelingen.
Eindelijk erkenning in de top van de wetenschap
Nature geldt wereldwijd als een van de meest invloedrijke en prestigieuze wetenschappelijke tijdschriften. Dat dit proefdiervrije onderzoek in Nature Biomedical Engineering gepubliceerd is, is dan ook goed nieuws dat verder reikt dan alleen dit onderzoek.
Onderzoek dat in zo’n tijdschrift gepubliceerd wordt, gaat door een streng selectieproces met uitgebreide peer reviews. Dat maakt van een publicatie in feite een kwaliteitskeurmerk. Dat dit keurmerk nu op een proefdiervrije innovatie is gezet, is ontzettend belangrijk. Het laat zien dat proefdiervrij onderzoek niet alleen ethisch wenselijk is, maar ook wetenschappelijk toonaangevend kan zijn.
De animal methods bias is hardnekkig, maar niet onverslaanbaar
Helaas is deze erkenning nog niet vanzelfsprekend. In de wetenschap bestaat een diepgewortelde voorkeur voor dierproeven: de zogenaamde animal methods bias. Tijdschriften en subsidieverstrekkers zien dierproeven vaak nog als de gouden standaard. Onderzoekers voelen zich daardoor gedwongen om dierproeven te doen, zelfs als er goede proefdiervrije alternatieven zijn.
Dit onderzoek uit 2023 liet bijvoorbeeld zien dat dat een derde van de ondervraagde wetenschappers ooit dierproeven uitvoerde, puur om te voldoen aan de eisen van tijdschriftredacties. Dit remt niet alleen de ontwikkeling van proefdiervrije innovaties, maar belemmert ook de loopbaan van jonge onderzoekers die juist willen vernieuwen.
Kleine scheurtjes in de vicieuze cirkel
De animal methods bias zorgt voor een vicieuze cirkel: wie dierproeven doet, publiceert makkelijker en krijgt sneller financiering. Daardoor blijven dierproeven de norm, terwijl proefdiervrije alternatieven minder kans krijgen. Dit leidt tot onnodig dierenleed en vertraagt de overgang naar een mensgerichte wetenschap zónder proefdieren.
Als gerenommeerde tijdschriften en subsidieverstrekkers vaker ruimte geven aan proefdiervrije vernieuwers, versnelt de transitie naar een proefdiervrije, mensgerichte wetenschap. Dat er steeds meer proefdiervrije publicaties komen, laat zien dat er scheurtjes beginnen te komen in de vicieuze cirkel – en dat is goed nieuws voor de transitie naar een proefdiervrije wetenschap.
Ben je wetenschapper of student en loop je zelf tegen de animal methods bias aan als je wilt publiceren of op zoek bent naar onderzoeksfinanciering? Neem vooral contact met ons op, we helpen je met strategie, argumenten en voorbeelden om je proefdiervrije onderzoek verder te brengen.
Ontdek meer
