We willen allemaal veilige medicijnen die werken. Daar is veel onderzoek en getest voor nodig, op zowel dieren als mensen. Waar mensen zelf kunnen beslissen om mee te doen, kunnen dieren dat niet. Vooral in de preklinische fase worden veel proefdieren gebruikt. Gelukkig komen er steeds meer testmethodes waar geen proefdier aan te pas komt. Maar we zijn er nog niet.

Dit zijn de stappen in medicijnonderzoek:

1. Onderzoek naar (behandelen) van ziekten

Onderzoek naar medicijnen begint met het onderzoeken van ziekten en mogelijke behandelingen. Wanneer onderzoekers een ziekte of aandoening bestuderen, leren ze meer over het ziekteproces. Hierdoor krijgen zij nieuwe ideeën voor medicijnen om de ziekte mee te behandelen. Daarnaast wordt ook onderzoek gedaan naar bestaande medicijnen omdat die onverwachte effecten kunnen hebben voor andere ziekten. Verder analyseren onderzoekers ook (de cellen in) het hele menselijke lichaam, waarbij ze hopen op een doorbraak voor veel verschillende ziekten.

2. Preklinisch onderzoek

In preklinisch onderzoek wordt onderzocht of een medicijn werkt en of het giftig is. Dit wordt op verschillende manieren gedaan. Zo wordt het nieuwe medicijn eerst getest op cellen in het laboratorium of door middel van een analyses op de computer. Helaas volgen daarna de dierproeven.

Werkzaamheid of giftigheid aantonen
Om dit te onderzoeken wordt aan (gezonde) dieren het medicijn gegeven (via de mond of met een naald). Vaak krijgen dieren een heel hoge dosis van het medicijn, wel 100 tot 1000 keer meer dan waar mensen aan worden blootgesteld. Daarna wordt in de gaten gehouden of het medicijn effect heeft en of het dier bijwerkingen krijgt. Uiteindelijk worden de dieren gedood en daarna worden hun organen gecontroleerd op afwijkingen. Bij deze onderzoeken worden ook zwangere dieren gebruikt om na te gaan of er afwijkingen zijn bij het nageslacht.

9 van de 10 op diergeteste medicijnen werken niet voor mensen
Preklinisch onderzoek duurt gemiddeld 2 tot 3 jaar. Hierna beoordelen onderzoekers of een medicijn werkzaam is en of het giftig is en of het bij mensen moet worden getest. Het onderzoeken van medicijnen bij proefdieren is in de meeste gevallen niet succesvol voor mensen. Zo zijn 9 van de 10 medicijnen, die ontwikkeld zijn door dierproeven, niet werkzaam of veilig voor mensen(!).

3. Klinische onderzoeken

Klinisch onderzoek is wetenschappelijk onderzoek dat wordt gedaan op zieke of gezonde proefpersonen. Hiermee willen onderzoekers in vier fases meer te weten komen over ziektes, de ontwikkeling van testmethodes en nieuwe behandelingen. Maar weinig medicijnen komen in de laatste fase terecht. Gemiddeld komt slechts 1 op 10.000 medicijnen op de markt.

• Fase 1: Veiligheid en dosering
  In deze fase testen onderzoekers onder ongeveer 20 tot 100 vrijwillige  mensen of een medicijn veilig is. Ook wordt onderzocht hoeveel je van het medicijn kan innemen. Fase 1 duurt een paar maanden. Ongeveer 70% van de medicijnen gaat door naar de volgende fase.
• Fase 2: Werkzaamheid en bijwerkingen
  In fase 2 testen onderzoekers het medicijn onder een paar honderd vrijwillige patiënten, die de ziekte hebben waarvoor het medicijn wordt ontwikkeld. Er wordt onderzocht of het medicijn werkt en of deelnemers bijwerkingen krijgen. Dit kan een paar maanden tot 2 jaar duren. Ongeveer 33% van de medicijnen gaat door naar fase 3.
• Fase 3: Werkzaamheid en monitoring van bijwerkingen
  Hier wordt het medicijn getest op 300 tot 3.000 vrijwilligers die de ziekte hebben. Fase 3 kan zo’n 1 tot 4 jaar duren. Ongeveer 25-30% van de medicijnen gaat na fase 3 door naar de volgende fase.
• Fase 4: Veiligheid en werkzaamheid
  Na goedkeuring, door regelgevende organisaties, wordt in deze fase het medicijn onder duizenden gebruikers gemonitord op bijwerkingen en effecten op de langere termijn. Zo wordt aanvullende informatie verzameld. Het onderzoek naar eventuele bijwerkingen blijft altijd doorgaan.

Wanneer ligt het medicijn in de apotheek?

Als de resultaten van alle onderzoeksfases goed zijn, kan een medicijn na klinische fase 3 op de markt komen. Wel moeten regelgevende organisaties eerst nog de resultaten van de onderzoeken controleren. Dat proces duurt ongeveer 6 maanden tot een jaar en heet de ‘registratiefase’. Ook moet het College voor Zorgverzekeringen beoordelen of het nieuwe medicijn iets toevoegt aan bestaande behandelingen. Dat proces neemt ongeveer een half jaar in beslag. Alle onderzoeken bij elkaar nemen ongeveer 6 tot 10 jaar in beslag. In de praktijk kost het organiseren van het onderzoek en het werven van proefpersonen ook nog veel tijd. Daardoor duurt vaak langer dan 10 jaar voor een medicijn in de schappen ligt.

Jaarlijks worden er nog steeds een half miljoen proefdieren gebruikt

Dat zijn er echt veel te veel. Wij willen dit aantal terugbrengen naar 0. Daarom pleiten wij voor een betere wetenschap. Een wetenschap die zich inzet voor mensgericht onderzoek zónder het gebruik van het proefdieren. Doneer nu en zorg niet alleen voor minder dierenleed, maar ook voor betere onderzoeksresultaten voor ons zelf, de mens!