Veel mensen denken dat vissen zich haast mechanisch door de wereld bewegen, als geheugenloze machientjes zonder gevoel. Maar de wetenschap vertelt een ander verhaal: vissen zijn namelijk veel intelligenter en gevoeliger dan ze lijken. Reden genoeg om vissen niet langer in te zetten als proefdier.
Een geheugen als een vis
Iedereen kent wel dat ‘weetje’ dat vissen maar drie seconden geheugen hebben. Het is alleen niet waar: vissen herkennen soortgenoten en onthouden waar en wanneer ze voedsel kunnen verwachten. En dat niet alleen: zelfs in een doolhof vinden ze hun weg.
Vissen leren sneller dan apen
Vissen kunnen zo goed leren, dat onderzoekers hun leergedrag vergeleken hebben met dat van apen. Stel: je krijgt steeds een rood en een blauw bord met eten voor je neus, maar het blauwe bord wordt altijd weggehaald voordat je ervan kunt eten. Poetslipvissen begrijpen sneller dan apen dat ze eerst het blauwe bord moeten leegeten.
Vissen slagen voor bijzondere test
Poetslipvissen slaagden ook voor dat wat wetenschappers ‘de spiegelproef’ noemen. Tijdens dit experiment krijgen dieren een stip op hun voorhoofd. Als dieren reageren op de vlek, zien wetenschappers dit als bewijs voor zelfherkenning en als een aanwijzing voor zelfbewustzijn. Poetslipvissen probeerden de vlek weg te halen door met hun lijf langs een steentje te schrapen. Hiermee bevinden ze zich in het selecte gezelschap van mensen, mensapen, dolfijnen, eksters en olifanten.
Vissen zijn sociaal
Voor ons lijken vissen misschien stil, maar ze maken wel degelijk geluid. Sommige vissen knarsen zelfs met hun tanden om met elkaar te communiceren. En wist je dat veel vissoorten samenwerken? Zo heb je soorten die samen jagen en houden poetslipvissen de grotere vissen schoon door hun parasieten op te eten. Best slim, toch?
Maar hun sociale vaardigheden gaan nog verder. Binnen een school herkennen veel vissen elkaar individueel en kunnen ze inschatten wie er hoog of laag in rang staat. Ze houden dus precies bij wie ‘belangrijk’ is en hoe de verhoudingen liggen. Eigenlijk hebben ze dus hun eigen kleine onderwatermaatschappij.
Vissen maak plezier
Wist je dat vissen ook gewoon voor de lol dingen doen? Soms verplaatsen ze objecten zonder reden, jagen ze achter bellen aan of laten ze zich expres meevoeren door de stroming van een pomp. Dit soort speelsheid laat zien dat vissen, net als veel andere dieren, genieten van activiteiten die verder gaan dan puur overlevingsgedrag.
Vrij als een vis
Met hun onderzoeken gaven wetenschappers ons inzicht in de leefwereld van vissen. Maar nu we wéten dat vissen slim en gevoelig zijn, zou het logische gevolg moeten zijn dat we deze dieren ook als zodanig behandelen. Toch werden er in 2023 in Nederland ruim 70.000 vissen gebruikt in onderzoek. Wij werken aan een wereld waarin vissen naar hartenlust achter bellen kunnen aanjagen, omdat ze nooit meer proefdier hoeven te zijn.
