Je denkt bij proefdiergebruik misschien meteen aan het testen van cosmetica en geneesmiddelen, maar in werkelijkheid worden dierproeven veel breder ingezet. In dit artikel geven we je een zo compleet mogelijk overzicht van de typen onderzoek waarin proefdieren gebruikt worden.
- Ziekten en behandelingen
- Veiligheid van stoffen
- Biologische processen
- Ruimtevaartonderzoek
- Psychologisch onderzoek
- Landbouwonderzoek
- Proefdieren in het onderwijs
- Dierenwelzijn en bescherming van wilde dieren
- Geen proefdier, wel dierenleed
Onderzoek ten behoeve van de mens.
Ziekten en behandelingen
Proefdieren worden op grote schaal gebruikt in onderzoek dat gericht is op het begrijpen en het genezen van medische aandoeningen bij mensen.
- Onderzoekers gebruiken proefdieren om inzicht te krijgen in hoe ziekten als kanker, parkinson en alzheimer ontstaan en zich ontwikkelen.
- Onderzoekers gebruiken proefdieren ook om nieuwe geneesmiddelen en behandelingen te testen die bedoeld zijn voor mensen.
Proefdieren in onderzoek naar infectieziekten
Apen worden vaak gebruikt in onderzoek naar infectieziekten zoals malaria en hiv. En dat terwijl apen van nature helemaal geen hiv kunnen krijgen. Onderzoekers ontwikkelen vaccins voor nare infecties en gebruiken proefdieren om de veiligheid en de effectiviteit van die vaccins te onderzoeken. Zo waren hamsters in 2021 de klos in onze zoektocht naar een vaccin tegen Covid-19.
Proefdieren in onderzoek naar de veiligheid van stoffen
Er worden ook proefdieren gebruikt in onderzoek naar de veiligheid van stoffen. Voordat een stof gebruikt mag worden in producten voor menselijk gebruik, worden proefdieren blootgesteld aan verschillende doseringen van een stof om te kijken of een stof giftig is en wat een veilige dosering is. Dit gebeurt bijvoorbeeld verplicht met siliconen, voordat er menstruatiecups van gemaakt mogen worden.
Voorbeelden van proefdieronderzoeken naar de veiligheid van stoffen
Proefdieren in onderzoek naar biologische processen bij mensen
Proefdieren worden niet alleen ingezet om te begrijpen hoe ziekten zich bij mensen ontwikkelen, maar ook om inzicht te verkrijgen in biologische processen die zich in de mens afspelen. Zo worden kleine knaagdieren bijvoorbeeld vaak gebruikt voor neurologisch onderzoek, om meer te weten te komen over de basisfuncties van de hersenen. Maar hersenonderzoek kán veel slimmer!
Proefdieren in psychologisch onderzoek
In psychologisch onderzoek worden proefdieren gebruikt om te bestuderen hoe het gedrag van dieren en mensen kan worden beïnvloed. Knaagdieren zoals ratten moeten dan bijvoorbeeld onder invloed van prikkels als honger of pijn hun weg door een doolhof vinden. Een stressvol proces, waarmee onderzoekers het leervermogen van de dieren in kaart proberen te brengen en vervolgens kijken hoe dit zich vertaalt naar mensen.
Ook psychische aandoeningen als depressies en angststoornissen worden onderzocht met proefdieren, bijvoorbeeld door proefdieren te isoleren of uit te hongeren.
Proefdieren in ruimtevaartonderzoek
Eind jaren ‘50 werd het Russische hondje Laika de ruimte ingestuurd. Om het eerste dier te zijn dat een baan om de aarde zou maken, onderging ze een intensieve, stressvolle training. Het ‘avontuur’ zelf werd haar na een paar uur fataal. En Laika is niet het enige proefdier dat opgeofferd werd voor het menselijke verlangen om de ruimte te verkennen.
Om de lichamelijke problemen, die astronauten door straling en gewichtloosheid tijdens en na een ruimtereis kunnen ervaren, beter te begrijpen, werden in de jaren veertig voor het eerst proefdieren ingezet. En ook vandaag de dag worden daar nog proefdieren voor gebruikt. Net als voor het onderzoek naar de psychologische effecten van opgesloten zitten in een kleine ruimte, zonder familie en vrienden, buiten de dampkring van je eigen planeet.
Proefdieren in landbouwonderzoek
Landbouwdieren zoals koeien, schapen, en varkens worden ingezet in onderzoek naar manieren om de productie van dierlijke producten te verbeteren. Wetenschappers gebruiken proefdieren bijvoorbeeld om in kaart te brengen hoe ze ziekten kunnen voorkomen en of voedingssupplementen ervoor zorgen dat dieren meer voedsel voor mensen produceren.
Proefdieren in het onderwijs
Studenten die dokter of dierenarts willen worden, moeten natuurlijk oefenen. Daarom worden er in opleidingen als diergeneeskunde proefdieren gebruikt. Door op proefdieren te oefenen, leren studenten de anatomie van het dier en hoe zij bijvoorbeeld moeten hechten en bloedprikken. Maar ook studenten biologie, psychologie, dierenverzorging en biomedisch onderwijs gebruiken proefdieren.
Gelukkig zijn er mensen die hun overleden huisdier doneren om een proefdier te vervangen en werken steeds meer opleidingen met plastinaten. Ook goed om te weten: als student heb je in Nederland recht op proefdiervrij onderwijs.
Onderzoek ten behoeve van (wilde) dieren.
Onderzoek naar dierenwelzijn
Veel dierproeven staan in het teken van mensen, maar er worden ook dierproeven gedaan ten behoeve van dierenwelzijn.
Zo kan een hond die kanker krijgt bijvoorbeeld gebruikt worden in onderzoek naar kanker bij honden. Ook worden medicijnen die bestemd zijn voor dieren, eerst op proefdieren getest. Hetzelfde geldt voor diervoeding, bijt- en knaagspeeltjes, pompjes voor in aquaria en meer.
Dierproeven voor de bescherming van wilde dieren
Om wilde dieren goed te kunnen beschermen, is het belangrijk om relevante informatie te verzamelen. Zo is het bij bedreigde dieren bijvoorbeeld een kwestie van leven of dood van de hele soort om te weten welke ziektes hen bedreigen, hoe die ziektes zich verspreiden en via welke routes de dieren zich verplaatsen. Alleen met die informatie kunnen dierenbeschermers een doelgericht plan opstellen om de diersoort waar het om gaat te beschermen. Daarom gebruiken wetenschappers ook proefdieren in onderzoek naar bijvoorbeeld vismigratie, het trekgedrag van vogels en natuurbeheer.
Erken álle dieren in onderzoek
Er zijn ook dieren die officieel niet aangemerkt worden als proefdier, maar die toch lijden voor wetenschappelijk onderzoek.
- Naast de half miljoen proefdieren worden er in Nederland ieder jaar nog zo’n 400.000 proefdieren gefokt die uiteindelijk niet gebruikt worden in onderzoek. Bijvoorbeeld omdat onderzoekers op dat moment alleen proefdieren van het andere geslacht nodig hebben. De dieren die overblijven worden het fokoverschot genoemd en worden in veruit de meeste gevallen gedood.
- Andere dieren worden gebruikt voor het fabriceren van onderzoeksmaterialen. Zo wordt uit kalfsfoetussen bloed gewonnen en injecteren onderzoekers tumorcellen in muizen, omdat die tumoren een goedje produceren waar stamcellen goed op groeien. En konijnen maken antilichamen aan, die we met bloedafname oogsten.
Om dit dierenleed te stoppen, moeten we álle dieren in onderzoek erkennen.
Misschien wil je dit ook lezen:
