De vraag naar veilige en betrouwbare anticonceptiemiddelen is nog nooit zo hoog geweest. Wereldwijd gebruiken honderden miljoenen mensen dagelijks anticonceptie om ongewenste zwangerschappen te voorkomen en hun gezondheid te waarborgen.
Maar wat veel mensen niet weten, is dat anticonceptie nog vaak ontwikkeld wordt met dierproeven: en dat terwijl proefdiervrije modellen klaar staan om het stokje over te nemen. In dit artikel duiken we dieper in de wereld van anticonceptie.
Onderzoek naar anticonceptiemiddelen is en blijft belangrijk
Wereldwijd vinden er maar liefst 121 miljoen ongewenste zwangerschappen per jaar plaats. Veel van deze zwangerschappen eindigen met een abortus, wat een heftige ingreep an sich is. Maar ook wanneer dit niet lukt, bestaan er risico’s. Bijvoorbeeld voor de gezondheid van de moeder of het kind; of omdat het kind in een onveilige omgeving opgroeit.
Onderzoek naar werkende anticonceptiemiddelen is dus essentieel. In Nederland zijn anticonceptiemiddelen breed beschikbaar. Zo zijn er hormonale anticonceptiemiddelen zoals de anticonceptiepil; of een onderhuids implantaat dat tot drie jaar hormonen afgeeft. Ook bestaan er middelen die voorkomen dat sperma de eicel bereikt (zoals condooms en spiraaltjes) en permanente ingrepen (zoals sterilisatie).
De voor- en nadelen van anticonceptiemiddelen
De komst van betrouwbare anticonceptiemiddelen is een echte gamechanger geweest in onze geschiedenis. Ze voorkomen ongewenste zwangerschappen, verminderen menstruatiegerelateerde klachten en beschermen tegen seksueel overdraagbare aandoeningen.Toch hangt er aan het gebruik van anticonceptiemiddelen een letterlijk en figuurlijk prijskaartje:
- Anticonceptiemiddelen worden niet (altijd) meegenomen in de basisverzekering.
- Het gebruik van anticonceptiemiddelen is soms complex, wat ertoe leidt dat mensen de middelen niet goed gebruiken.
- Veel hormonale anticonceptiemiddelen brengen bijwerkingen met zich mee, zoals stemmingswisselingen, hoofdpijn, misselijkheid en gewichtstoename.
- Ook zijn anticonceptiemiddelen niet overal ter wereld even makkelijk te krijgen.
Daarom is het, ondanks alle beschikbare opties, belangrijk om nieuwe anticonceptiemiddelen te blijven ontwikkelen en onderzoek te blijven doen naar bestaande middelen. Maar wat veel mensen niet weten, is dat ook hier dieren voor worden gebruikt.
Proefdieren testen onze anticonceptiepillen
In onderzoek naar anticonceptiemiddelen worden dus proefdieren gebruikt. Redenen hiervoor zijn dat de menstruatiecyclus beter bestudeerd kan worden in een levend organisme dan in een cel. Daarnaast mag onderzoek naar zwangerschappen wettelijk gezien niet altijd op mensen gedaan worden.
En dus zijn dieren zoals apen, ratten, muizen en konijnen de klos. In het laboratorium worden zij bijvoorbeeld kunstmatig zwanger gemaakt, krijgen zij potentieel giftige stoffen toegediend of worden er hormonale implantaten in hun eileiders geplaatst. Het eindresultaat is vaker wel dan niet de dood, zodat het lichaam van het dier verder onderzocht kan worden.
Een voorbeeld is het onderzoek naar een anticonceptiepil voor mannen, dat getest wordt op muizen en konijnen. De pil moet ervoor zorgen dat zaadcellen tijdelijk niet kunnen zwemmen en als het ware tijdelijk verdoofd worden.
Het goede nieuws: het kan anders
En nu het goede nieuws! Steeds vaker vinden onderzoekers manieren om wetenschappelijk onderzoek zonder proefdieren te doen. Ook onderzoek naar anticonceptiemiddelen kan proefdiervrij(er): bijvoorbeeld met organoids en organen-op-chips van de menselijke voortplantingssystemen. Deze mini-orgaantjes bestaan uit een complex geheel van cellen die alle lichaamsfuncties van een bepaald orgaan nabootsen. Zo kunnen we niet alleen veel proefdieren onnodig leed besparen, maar kunnen we ook nog eens onderzoek naar (de bijwerkingen van) anticonceptiemiddelen relevanter maken voor mensen!
Een mooi voorbeeld is het EVATAR-model. Deze multi-organ-on-a-chip bootst maar liefst 5 delen van het vrouwelijke voortplantingssysteem na, namelijk: de eierstokken, eileiders, baarmoeder, cervix en de vagina. Via kleine kanaaltjes die als het ware functioneren als een circulatiesysteem, worden deze organen met elkaar verbonden. Het model kan minstens 28 dagen in kweek worden gehouden en simuleert zo nauwkeurig de hormonale cyclus van de vrouw.
