Blog geschreven door Jos Joore en credits voor de foto’s van Jos: Allard Willemse
Omdat er een ernstig tekort is aan menselijke donororganen, zijn wetenschappers wereldwijd op zoek naar oplossingen. Eén van die oplossingen, die in Amerika onderzocht wordt, is het gebruik van dierlijke organen voor transplantatie naar de mens. Wij vinden donordieren niet gewoon en vinden dat er ingezet moet worden op mensgerichte methoden, zoals regeneratie-onderzoek. Maar wij zijn ook heel benieuwd hoe onderzoekers hier tegenaan kijken. Daarom laten wij in dit blog dr. Jos Joore aan het woord over dit onderwerp. Hij geeft zijn mening en inzichten over donordieren. Jos is bioloog en directeur/oprichter van MIMETAS. MIMETAS ontwikkelt menselijke organen-op-chips voor onderzoek naar ziektes en medicijnen. Jos was ook een van de panelleden tijdens de donordierdialoog van Nemo Kennislink en het Rathenau instituut.
Een recipe for disaster
Ik vind de discussie over donordieren heel ingewikkeld. Als ik de keuze moet maken tussen een dierenleven en een mensenleven, bijvoorbeeld tussen mijn leven en dat van een varken, dan kies ik, als ik heel eerlijk ben, toch voor het mensenleven. Maar dat zeg ik nu eigenlijk te simpel. Want als je kijkt naar het donordier, dan zie je dat die methode diep ingrijpt op het dierenleven. Want deze dieren worden bijvoorbeeld genetisch gemodificeerd en ook bacterie- en virusvrij, in een klinische setting, grootgebracht. En is dat het waard? Want bereik je met donordieren ooit echt wat je hoopt te bereiken? Namelijk, een orgaan dat echt werkt in mensen. Dat is maar de vraag, want bij het plaatsen van dierlijke organen in mensen heb je allerlei risico’s, zoals afstoting van de organen en onbekende, onderliggende dierlijke virussen. En mogelijk ook andere risico’s waarvan we nu misschien niet afweten. En als je zo’n transplantatie doet, dan is die persoon vaak in een slechte conditie en moet dan zware medicijnen slikken.
Alles bij elkaar klinkt dit voor mij als een ‘recipe for disaster’. Daarnaast is er ook de maatschappelijke discussie over wat je wel en niet met dieren moet doen. Vanwege dit laatste en het feit dat we gewoon nog veel te weinig inzicht hebben, zet ik er grote vraagtekens bij of het donordier überhaupt een oplossing is voor het donortekort. Het zou voor mij dus zeker niet de eerste keuze zijn, als het gaat om het oplossen van het probleem.
“Bereik je met donordieren ooit wat je hoopt te bereiken? Namelijk, een orgaan dat echt werkt in mensen. Dat is maar de vraag, want bij dierlijke organen heb je allerlei risico’s, zoals afstoting van organen en onderliggende dierlijke virussen.”
Stamcellen bieden mogelijkheden
Als het gaat om proefdiervrije alternatieven voor orgaandonatie, dan liggen er veel mogelijkheden in menselijke stamcellen. Die stamcellen kunnen bijvoorbeeld gebruikt worden om mini-orgaantjes of organoids te maken. Tot een jaar of 10 geleden werd hier nog niet veel onderzoek naar gedaan, maar nu weten we hier al veel meer over. Ik heb er goede hoop op, dat als het gaat om het vervangen van redelijk eenvoudige (delen van) organen, zoals bijvoorbeeld de binnenkant van de darmen, of de binnenkant van een bloedvat, of de lever, stamcellen hier grote mogelijkheden voor bieden.
“Als een orgaan beschadigd is, dan zou je daar een soort reparatieploeg van stamcellen op af kunnen sturen, die eerst de beschadiging wegwerkt en daarna het orgaan weer herbevolkt met de juiste stamcellen.”
Wij lopen rond omdat onze weefsels zichzelf repareren
Stamcellen kunnen ook ingezet worden bij regeneratie van organen. Regeneratie is het vermogen van je lichaam om zichzelf te herstellen. Wij lopen allemaal rond omdat onze weefsels zichzelf repareren. Dat is heel bekend van je lever, snij er een derde vanaf en na een aantal maanden heb je dat derde deel van je lever weer terug. In het dierenrijk zijn die eigenschappen waanzinnig krachtig. Je hebt hagedissen die poten verliezen en die groeien weer terug. Dan kun je zeggen: dat gaat nooit bij mensen lukken, maar er zijn blijkbaar paden die dat mogelijk maken. Ik denk dat je een heel eind kunt komen, wanneer je de juiste cellen aanbiedt en de juiste paden (biologisch ondergrond) om de cellen in de gelegenheid te stellen om te regenereren. Als een (vrij eenvoudig) orgaan beschadigd is, dan zou je daar een soort reparatieploeg van stamcellen op af kunnen sturen, die eerst de beschadiging wegwerkt en daarna het orgaan weer herbevolkt met de juiste stamcellen.
Het klinkt misschien naar, maar als je het puur technologisch bekijkt, dan zou de beste methode zijn om stamcellen van een patiënt af te nemen en hiermee in het lab een menselijke embryo te kweken zonder hoofd en zonder bewustzijn. Daar zou je dan organen, die bijna letterlijk eigen organen van die betreffende patiënt zijn, uit kunnen halen voor donatie. Maar ik denk dat dit soort richtingen, terecht, wel heel veel ethische discussies vergen.
Dier en mens zijn van elkaar afhankelijk
Het is gewoon heel duidelijk dat wij op globale schaal niet belangrijker zijn dan dieren. Wij zijn allemaal van elkaar afhankelijk. Dit geldt voor alle dieren, maar bijvoorbeeld ook voor insecten. Die slaan we misschien heel makkelijk dood als ze ons in de weg zitten. Terwijl we weten dat insecten in ons ecosysteem een cruciale rol vervullen.
Ik vind het van jullie een goed statement dat het donordier niet gewoon is en niet genormaliseerd mag worden. Want dit maakt ons er op ieder moment weer bewust van waar we in vredesnaam mee bezig zijn. Daar kun je nog veel verder in gaan, ook als je kijkt naar het eten van dieren, wat ook zo genormaliseerd is dat we er eigenlijk niet over nadenken. Een stuk dier is eigenlijk gewoon iets dat in een piepschuim bakje in de supermarkt ligt.
Ik denk dat wij ons echt moeten realiseren dat de mate en manier van vleesconsumptie ook echt onder het mes moet, voordat wij zelf onder het mes gaan om een dierenorgaan in onszelf te laten zetten.
Jos inspireert ons, en wat nog belangrijker is, hij inspireert anderen. Hij bewijst dat proefdiervrije wetenschap de toekomst heeft. Bedankt Jos, dat je de tijd hebt genomen om onze vragen te beantwoorden! We wensen je het allerbeste met je prachtige werk en samen kunnen we onze impact vergroten naar een wereld zonder dierproeven.
Jij vindt donordieren toch ook niet gewoon?
