We blikken terug op een (nationaal en internationaal) roerig jaar. In die turbulentie bleven we gefocust op ons doel: de weg vrijmaken voor (proef)diervrij onderzoek. En op dat vlak hebben we ook dit jaar weer mooie stappen gezet.
We pakken de belangrijkste hoogtepunten voor je samen in dit artikel. Lees je mee?
1. Steun voor negen pilotprojecten diervrij onderzoek
Bijdragen aan proefdiervrije wetenschap – dát is ons hoogste doel. De hoofdmoot waar we ons op richten is: zorgen dat er geen dierproeven meer worden gedaan. Maar er ligt nog iets onder. Wat ons betreft wordt er helemaal geen dierlijk materiaal meer gebruikt voor onderzoeksdoeleinden. Er zijn namelijk voldoende alternatieven, die even goed of zelfs betere resultaten opleveren. Daarom steunden we in 2025 negen pilotprojecten die pionierden op het gebied van diervrij onderzoek, zoals het onderzoek van Aram. Met slechts € 5.000 per pilotproject voorkwamen we leed bij duizenden dieren.
De noodzaak van pionieren
Een voorbeeld van dierlijk materiaal dat veel wordt gebruikt, is foetaal kalfsserum (FCS). Bij het winnen van dit materiaal komt veel dierenleed kijken. Onnodig, zo blijkt uit de pilots. De diervrije mogelijkheden zijn voorhanden – er moet alleen wel onderzocht worden welk materiaal het best past en hoe je dit materiaal vervolgens gebruikt in onderzoek. Hulde aan de onderzoekers die hiervoor het afgelopen jaar hun nek uitstaken.
Ook komend jaar steunen we pilotprojecten voor diervrij onderzoek. We trekken het breder, en focussen dan ook op alternatieven voor Matrigel – een materiaal dat uit tumoren van proefmuizen wordt gehaald. Extra bijzonder: onderzoekers behaalde niet zo lang geleden een mooie doorbraak met Matrigel. Ze ontdekten namelijk dat organoids (mini-orgaantjes die in het lab groeien) net zo goed, en soms zelfs beter, groeien in een diervrije gel (PIC gel) als in de gebruikelijke, dierlijke variant (Matrigel). Dat smaakt naar meer. Stay tuned!
2. Dierenliefhebber Sonja wandelde maar liefst € 3.923 bij elkaar
Het is niet de eerste keer dat Sonja Tepper met haar deelname aan de Nijmeegse Wandelvierdaagse geld ophaalde voor Proefdiervrij. Maar wat ze dit jaar met haar voeten presteerde, is een absoluut record. Ze stelde haar doel op een veel te bescheiden €1000,-, zo bleek achteraf. Daar ging ze met maar liefst 392% overheen. We zijn ontzettend trots op en blij met haar prestatie, die ons helpt om proefdiervrij onderzoek verder te stimuleren.
Vurige hartenkreet tegen dierproeven
Sonja liep in Nijmegen van 15 juli tot en met 18 juli elke dag 30 kilometer. Proefdiervrij onderzoek ligt haar na aan het hart. Ze werkt zélf in de zorg en weet dus hoe hard goede medicijnen nodig zijn. Maar niet over de rug van dieren. Op haar campagnepagina schreef ze een vurige hartenkreet tegen het gebruik van proefdieren. Haar betoog raakte mensen: ze wist ermee maar liefst 183 donateurs aan haar doel te binden. Dit was trouwens niet de eerste keer: Sonja liep al vaker de Nijmeegse Vierdaagse met ons als goed doel. Geweldig toch? Dankjewel Sonja!
3. Ons grootste hoogtepunt zijn jullie: onze 37.508 donateurs
Wij geloven in een wereld zonder proefdieren. En daar werken we elke dag keihard aan. Nét zo keihard hebben we jullie daarbij nodig – onze donateurs. Jullie zijn met heel veel: met ruim 37.000! Stel je voor dat deze ontzettend mooie club mensen op het Haagse Malieveld zou staan: dat zou een prachtig vol en eensgezind veld opleveren. Dank, dank, dank voor jullie hulp!
Elke donatie telt
Doneren kan op heel veel manieren. Van één keer per jaar tot elke maand. Van donaties per gerichte oproep of actie tot een structurele gift voor minimaal vijf jaar via een belastingtechnisch interessante schenkingsovereenkomst. En alles is goed, alles helpt. Maar wat ons nou echt een goed gevoel geeft? Dat er meer mensen zijn die onze missie delen: stop met dierenleed in proeflaboratoria. We zijn met heel veel. Hoera!
4. Proefdiervrij Event 2025: samen vooruit met wetenschap en bedrijven
Voor 100% proefdiervrij onderzoek hebben we elkaar nodig: wetenschappers, bedrijven, politiek en burgers. Wetenschappers voor onderzoek naar innovatieve, diervrije methoden en het omarmen van nieuwe methoden in onderzoek. Bedrijven om die nieuwe methoden te valideren en in de markt te zetten. Politiek en regelgevers voor wet- en regelgeving, burgers voor het onmisbare draagvlak. We kunnen niet zonder elkaar. Met gepaste trots kijken we dan ook terug op ons Proefdiervrij Event van afgelopen jaar, waarbij al deze partijen aanwezig waren.
Inspiratie die blijft plakken
Zo verwelkomden we een grote groep wetenschappers en tien bedrijven, zoals Miltenyi, Sino Biological, Mimetas, Sanquin, StemX Bio, VelTox, NestEgg Labs. Zij maakten kennis met Proefdiervrij, met vooruitstrevende wetenschappers en met de inspirerende verhalen van onder meer Fybrix, MAT Research, AstraZeneca en het 3Rs Centre over hun alternatieven voor dierlijke onderzoeksmaterialen. Ondertussen bouwen we op de achtergrond verder aan ons zakelijke netwerk én een volgende editie van het Proefdiervrij Event. Zodat we komend jaar nóg meer wetenschappers en bedrijven bij ons event en – belangrijker – onze missie betrekken.
“Tijdens het Proefdiervrij Event dit jaar werd onze verbindende rol goed duidelijk. Mensen en partijen die elkaar normaal niet snel tegenkomen, spraken nu met elkaar. Het ging steeds respectvol, mensen luisterden oprecht geïnteresseerd naar elkaars argumenten. Ik durf wel te zeggen dat hier nieuwe lijntjes zijn gelegd richting een proefdiervrije wereld.”
Debby Weijers, directeur Proefdiervrij
5. HeartSmart wint Proefdiervrij Venture Challenge 2025
In 2025 vierden we vijf jaar Proefdiervrij Venture Challenge. En dat deden we met een bijzondere winnaar: HeartSmart kwam als beste uit het traject. Dit team werkt aan een baanbrekende methode om menselijke hartziekten beter te begrijpen en nieuwe behandelingen te ontwikkelen – volledig zonder proefdieren. HeartSmart kreeg naast de titel een geldbedrag van € 25.000,- voor het verder kickstarten van hun start-up.
De markt op met proefdiervrije methoden
De Proefdiervrij Venture Challenge is voor ons belangrijk. Onderzoek naar proefdiervrije methoden is de eerste stap. Maar daarna willen we graag dat deze methoden in de dagelijkse onderzoekspraktijk worden gebruikt. Dat betekent dat wetenschappers van hun methode een ‘product’ moeten maken, dat ze kunnen verkopen. Het opzetten van een start-up – een startend bedrijf – is een manier om dat voor elkaar te krijgen. Dat is voor veel onderzoekers best even schakelen: het ligt ver van hun dagelijkse werk af. Met de challenge geven we onderzoekers de kans om hun kennis in de praktijk te brengen én helpen we hen een flink stuk op weg met het opzetten van hun bedrijf.
Daarvoor is animo genoeg, zo bleek afgelopen jaar: er meldden zich maar liefst 9 sterke teams aan voor de Proefdiervrij Venture Challenge, waarvan 4 teams voor deelname werden geselecteerd. Er is één winnaar, maar iedereen heeft prijs: alle teams gaan dankzij het intensieve traject met een stevige businesscase en scherpere plannen een innovatieve, proefdiervrije toekomst tegemoet.
6. Twee keer nieuws vanuit Europa
Ook in de EU wordt de noodzaak van minder dierproeven door steeds meer lidstaten erkend. Belangrijk, omdat we voor veel wetten en regels afhankelijk zijn van Europa. En omdat de wetenschap op veel vlakken simpelweg internationaal opereert. In 2025 kwam er twee keer goed nieuws. Zo hoeven chemische stoffen nu nog maar één keer getest te worden, in plaats van één keer per toepassing. Dat is een flinke stap richting minder dierproeven in Europa.
Helft lidstaten moet mee
En punt twee? Komt-ie: proefdiervrije innovaties staan op de nieuwe wetenschapsagenda van de Europese Unie, de ERA Policy Agenda 2025–2027. Dat is voor het eerst! Dit punt op de onderzoeksagenda gaat over het ontwikkelen en toepassen van onderzoeksmethoden zonder proefdieren – de zogenoemde New Approach Methodologies (NAMs). Nederland krijgt een hoofdrol, als mede-voorzitter. Dat betekent dat we niet alleen meedoen, maar ook meebeslissen over hoe deze actie wordt ingericht. En het wordt nóg mooier, want wij van Proefdiervrij zijn gevraagd om inhoudelijk mee te denken. Goed nieuws voor miljoenen proefdieren door heel Europa, dus!
7. Aanwakkeren gesprek over een proefdiervrije toekomst
Je bent vóór of je bent tegen. Toch? Zo hard lijkt de discussie rond (proef)diervrij onderzoek soms te zijn. Toch ligt het lang niet altijd zo zwart-wit, merkten we tijdens het The Transparant Transition. Dit congres werd georganiseerd door ACTA (Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam) Vrije Universiteit Amsterdam en Amsterdam UMC.
Onze directeur Debby Weijers was spreker in een panel over proefdiervrij onderzoek. Centraal stond de vraag: kunnen we eigenlijk al zonder dierproeven? En zo niet, waarom niet? Voor ons is het belangrijk om daarover mee te praten. Niet alleen om de noodzaak van proefdiervrij onderzoek te laten zien. Maar ook om juist op zoek te gaan naar gedeelde belangen en die te benadrukken. Wanneer we die gemene delers laten zien, krijgen we veel sneller de handen op elkaar en de voeten in beweging voor onze missie: een proefdiervrije wereld.
Gedeelde basis als uitgangspunt
Aan het panelgesprek deed een divers gezelschap mee. Iedereen luisterde goed naar elkaar en reageerde respectvol op elkaar. Dat sluit naadloos aan bij ons standpunt: focus niet op de verschillen, maar zoek de gemeenschappelijke basis en gebruik dat als startpunt. We zijn verder dan je denkt.
8. Tevreden medewerkers = volle bak vooruit voor onze missie
We kregen dit jaar zélf een prijs, namelijk van marktonderzoeksbureau Markteffect. De prijs was voor het hoogste medewerkerstevredenheidscijfer. En ja, dat maakt ons best een beetje trots (en stiekem ook blij dat het harde werk opvalt).
Maar… de echte winst zit ’m natuurlijk niet in een prijs, maar in het feit dat we elke dag met plezier samenwerken aan een proefdiervrije toekomst. Want in een team dat lekker draait, lukt dat gewoon beter.
9. Lancering Ombion Centrum voor Proefdiervrije Biomedische Translatie
In juli werd het Ombion Centrum voor Proefdiervrije Biomedische Translatie officieel gelanceerd. Een fantastische mijlpaal! Dit centrum helpt onderzoekers om nieuwe medicijnen te ontwikkelen zonder dieren te gebruiken. Ombion doet dat in eerste instantie voor de medische onderzoeksgebieden ALS, taaislijmziekte, osteoartritis & reumatoïde artritis, en astma & COPD.
Van wetenschap naar praktijk
In Ombion werken meer dan 60 partners samen: universiteiten, onderwijsinstellingen, onderzoeksinstellingen, bedrijven, regelgevende instanties, overheidsorganisaties, patiëntenorganisaties, NGO’s en andere stakeholders. Van 2025 tot 2034 heeft het centrum een budget van € 245 miljoen beschikbaar. De financiering komt voor meer dan de helft uit het Nationaal Groeifonds. Verder komt het geld van publieke en private partners. Wij legden ook € 75.000 in.
“Stichting Proefdiervrij is wat mij betreft een van de drijvende krachten achter Ombion. We trekken al jaren samen op. Proefdiervrij houdt ons, andere partners en de politiek scherp door het stellen van de juiste, kritische vragen. Ik kijk ernaar uit om deze samenwerking de komende jaren voort te zetten.”
Daniela Salvatori, wetenschappelijk directeur van Ombion
10. Lancering landelijke 1 op de 8 campagne
Veel mensen zijn tegen dierenleed. Toch weet nog lang niet iedereen hoe groot het leed van proefdieren is. Daarom lanceerden we in de zomermaanden een landelijke campagne. De boodschap was duidelijk: slechts één op de acht proefdieren komt levend uit het lab. Je herinnert je het Rad van Dierenleed vast nog wel. Een krachtig beeld om het verdrietige lot van proefdieren in een keer duidelijk te maken. Met de campagne deden we ook een oproep: help jij mee dit dierenleed te stoppen?
Klinkende cijfers
Met de reclameboodschap voor en na podcasts, bereikten we 200.000 luisteraars. In Het Parool, het Nederlands Dagblad en De Telegraaf zagen ruim 1,3 miljoen lezers de paginagrote advertentie van voormalig labhond Lola met lippenstift. Via de radio hoorden bijna 1,2 miljoen mensen onze spot. Dat aantal verdubbelt waarschijnlijk: in december is onze boodschap nog twee weken te horen op landelijke radio. Via de publieke televisie en kanalen als National Geographic, Animal Planet en Discovery Science bereikten we ruim 8 miljoen mensen, die onze reclame meer dan eens zagen. Via schermen in onder meer winkelcentra en supermarkten zagen bijna 1,7 miljoen mensen onze boodschap: gemiddeld ook meer dan een keer. Tot slot zagen ongeveer 300.000 personen onze snelwegreclame gemiddeld twee keer.
Samen tegen dierenleed
Met de campagne bereikten we een groot publiek. En dat is belangrijk: hoe meer mensen weten van het leed dat proefdieren moeten doorstaan, hoe meer medestanders er komen voor proefdiervrij onderzoek. Daarnaast hebben we een mooie groep nieuwe donateurs mogen verwelkomen. Welkom! Samen maken we het verschil.
11. Wrede konijnproeven eindelijk verleden tijd in Europa
Sinds juli mogen onderzoekers niet meer met konijnen controleren of een medicijn of vaccin koorts veroorzaakt. Een wrede test, waarna konijnen vaak standaard werden gedood. Deze vreselijke manier van testen is vervangen door de Monocyte Activation Test (MAT); een methode waarbij menselijke cellen worden gebruikt en die betrouwbaarder, mensgerichter én diervriendelijker is.
Dat kan en moet sneller
Mooi nieuws, absoluut. Maar we stelden ons wel kritisch op: moest dit nu zo lang duren? De MAT-methode is namelijk al sinds 2010 beschikbaar als bewezen proefdiervrij alternatief. Het is ontzettend jammer dat de konijnentest pas nu – 15 jaar later – als optie is verboden.
Kon dat niet sneller? Daarom trokken we naar aanleiding van dit nieuws nog eens flink aan de bel, bijvoorbeeld met een stevig opiniestuk van onze directeur Debby Weijers.
12. Sneller en beter van onderzoek naar validatie met AI
Nieuwe medicijnen zijn hard nodig. De ontwikkeling ervan kost veel tijd en geld. Kan dat slimmer en sneller? De samenwerkingspartners achter MechPath – naast ons zijn dat onderzoeksbureau TNO, biotechnologiebedrijf Galapagos en LACDR (Universiteit Leiden) – weten zeker van wel. Vanuit MechPath werken we aan een proefdiervrij AI-model dat rekening houdt met de verschillen tussen patiëntengroepen. Dat moet helpen voorspellen hoe verschillende patiënten reageren op een bepaald geneesmiddel. Daar past proefdiervrij onderzoek beter bij dan onderzoek met dieren. Resultaten uit dierproeven laten zich namelijk niet goed vertalen naar patiënten: dieren zijn namelijk geen mensen.
Vooruitgang voor dier en mens
MechPath doet onderzoek en ontwikkelt validatie-tools, zodat nieuwe proefdiervrije methoden sneller worden goedgekeurd en gebruikt in het onderzoek naar nieuwe medicijnen. Goed nieuws voor proefdieren én voor patiënten die zo sneller profiteren van nieuwe behandelingen.
Samenwerkingen als MechPath een belangrijke bijdrage aan de manier waarop we medicijnen ontwikkelen: sneller, goedkoper, proefdiervrij en beter afgestemd op specifieke patiënten. Vierdubbele winst, dus!
13. Meer geld naar proefdiervrije innovaties, minder naar apenproeven
Apen zijn gevoelige, sociale dieren. Als je dat weet, kun je niet bevatten dat er bij het Biomedical Primate Research Centre (BPRC) in Rijswijk jaarlijks 150 apen worden gebruikt voor onderzoek naar ziektes als hiv, malaria en hersenaandoeningen. Maar daar verandert iets in. Het geld dat ons land elk jaar uitgeeft aan apenproeven, verschuift stapsgewijs naar proefdiervrije alternatieven. Hoera! In 2030 is het zover: dan gaat het volledige bedrag (€ 12,5 miljoen) naar onderzoek zonder dieren.
Jaren van inzet
Deze beslissing is niet uit de lucht komen vallen. Het is het resultaat van jaren werk. Al in 2016 vroeg de politiek om een afbouw van geld voor apenproeven, maar concrete stappen bleven lang uit. Tot nu. Goed nieuws voor de apen dus. Maar ook voor onderzoekers en patiënten. Dit besluit betekent namelijk dat er eindelijk wordt geïnvesteerd in onderzoek dat beter aansluit op het menselijk lichaam.
Met dit laatste hoogtepunt vieren we een belangrijke stap. Eentje die laat zien dat verandering mogelijk is, als je volhoudt, samenwerkt en durft te geloven in een toekomst waarin proefdiervrij de norm is.
Met dezelfde energie door naar 2026
Bij het beschrijven van de hoogtepunten van het afgelopen jaar kregen we er opnieuw energie van: er zijn het afgelopen jaar mooie, grote stappen gezet op het vlak van proefdiervrij onderzoek. Er komt steeds meer bewustzijn over dierenleed en over de vaak betere alternatieven voor proefdieronderzoek. En wat doen we nu? We leunen niet achterover, maar gaan door.
Dit is wat we voor komend jaar in ieder geval doen:
- We richten ons de komende jaren op drie pijlers: meer proefdiervrije innovaties, meer vertrouwen in die proefdiervrije innovaties en meer gebruik van proefdiervrije innovaties.
- Alle pijlers hebben ook in 2026 weer onze aandacht, maar op de laatste – zorgen dat proefdiervrije innovaties ook echt gebruikt worden in de wetenschappelijke praktijk – leggen we nog net iets meer focus. Dat doen we door start-ups te ondersteunen met onze Proefdiervrij Venture Challenge en door op andere manieren bij te dragen aan validatie van nieuwe proefdiervrije onderzoeksmethoden.
- We halen de banden met de jongere generatie wetenschappers nog verder aan – zij zijn de toekomst. Op dit vlak werken we samen met verschillende universiteiten en partners uit ons netwerk.
- We blijven onderzoek financieren, maar selecteren daarbij wel kritischer op diervrije middelen. Onderzoek waarbij foetaal kalfsserum (FCS) wordt gebruikt, krijgt van ons geen financiering meer. Op termijn voegen we hier ook het gebruik van Matrigel aan toe.
2025 liet zien dat verandering écht mogelijk is, als we het samen doen. In 2026 bouwen we verder. Met lef, met vertrouwen en met elkaar. Doe je mee?
Ontdek meer
