Volgens de Wet op Dierproeven zijn ongewervelde dieren (m.u.v. de octopus) geen proefdieren. Er wordt namelijk aangenomen dat deze dieren geen stress of pijn ondervinden tijdens een dierproef. Een wetenschapper hoeft dus vooraf een onderzoek op fruitvliegjes, wormen, muggen, bijen of andere insecten, geen toestemming te vragen bij de Centrale Commissie Dierproeven. Het is daarom gissen hoeveel insecten gebruikt worden in wetenschappelijk onderzoek.
Fruitvliegen
Op papier is de muis ’s werelds meest gebruikte proefdier, maar de titel zou ook wel eens naar het fruitvliegje kunnen gaan. Maar fruitvliegjes zijn ongewerveld en dus wettelijk gezien geen proefdieren. Hoeveel fruitvliegjes precies worden gebruikt als proefdieren, wordt dankzij zijn status helaas nergens bijgehouden.
Misschien denk je: hoe is het mogelijk om op zo een klein diertje onderzoek te doen? Toch kan het! Zo kunnen wetenschappers onder andere de omgeving van een fruitvliegje aanpassen en onderzoeken hoe dit het gedrag en DNA van het vliegje beïnvloedt.
Waarom wordt de fruitvlieg gebruikt?
- Net als een mens, heeft een fruitvlieg ook (hoe minuscuul ook) nieren, darmen, een hart en hersencellen.
- Fruitvliegjes zijn bijzonder klein: wetenschappers kunnen er daardoor veel tegelijkertijd houden.
- Aan het vermeerderen en verzorgen van de insecten zijn weinig kosten verbonden.
In welke onderzoeken worden fruitvliegjes gebruikt?
Fruitvliegjes worden met name gebruikt in genetica onderzoek. Dit komt omdat de vliegjes zich razendsnel voortplanten en omdat het makkelijk is om bepaalde genen ‘uit’ of ‘aan’ te zetten. De gevolgen hiervan kunnen bestudeerd worden bij de nakomelingen.
Bijen
Actief, betrokken en behulpzaam: bijen zijn echte bezige bijtjes. Naast het produceren van honing, zijn bijen ook verantwoordelijk voor het bestuiven van belangrijke landbouwgewassen, zoals fruit, groenten en noten.
Naar schatting is ongeveer 33% van ons voedsel afhankelijk van bestuiving door bijen. En dus is het belangrijk om er alles aan te doen om de gezondheid van bijen te garanderen: bijvoorbeeld door onderzoek te doen naar de effecten van pesticiden, parasieten en de beleving van pijn. Erg prettig zijn deze proeven niet – vaak wordt de bij opzettelijk ziek gemaakt, blootgesteld aan parasieten of worden hun pootjes zelfs geamputeerd.
Maar bijen worden, gek genoeg, ook gebruikt in wetenschappelijk onderzoek ten behoeve van de mens:
- Omdat het brein van een bij relatief simpel is vergeleken met dat van de mens, worden bijen gebruikt in versimpeld hersenonderzoek – bijvoorbeeld voor het bestuderen van leerprocessen en het navigatievermogen.
- Bijen staan bekend om hun sociale gedrag en daarom worden ze ook gebruikt in gedragsonderzoek, bijvoorbeeld in onderzoek naar besluitvorming. Deze inzichten worden zelfs gebruikt om de algoritmes van AI te ontwikkelen!
- Ook wordt er onderzoek gedaan naar het gehoorsysteem van de bij, met als doel de technologie van gehoorimplantaten te verbeteren.
- Vergeleken met de mens, hebben bijen weinig verschillende bacteriën in hun microbioom (de bacteriën, virussen, schimmels en gisten in en op ons lichaam). Daarom worden ze ook gebruikt in onderzoek naar aandoeningen zoals prikkelbaar darm syndroom, obesitas en diabetes.
Wormen
Heb jij wel eens gehoord van de worm C. Elegans? Deze piepkleine rondworm wordt veel gebruikt in ontwikkelingsbiologie en in onderzoek naar het DNA en eiwitten. Ze zijn populaire diertjes in onderzoek omdat ze makkelijk genetisch te modificeren zijn en omdat ze zich snel voortplanten. Daarnaast zijn ze doorzichtig, wat het mogelijk maakt om mutaties (veranderingen in hun erfelijke eigenschappen) in hun lichaam te observeren.
Ook andere wormen worden gebruikt in onderzoek, zoals de zeeworm Hofstenia miamia*. Deze wormen zijn uitzonderlijk goed in het regenereren van lichaamsdelen. Als de kop van de zeeworm verwijderd wordt, groeit er gewoon een nieuwe kop, inclusief een nieuw brein. Om deze reden worden de wormen gebruikt in onderzoek naar (menselijke) regeneratie. Om dit onderzoek te doen, hebben onderzoekers zogenoemde ‘glow-in-the-dark’ wormen gecreëerd: dit zijn wormen die oplichten in het donker. Dit is mogelijk gemaakt doordat wetenschappers een fluorescerend eiwit hebben toegevoegd in het DNA van de wormembryo’s.
*Bron: Scientias.nl
Mieren
Mieren hebben een goed reukvermogen, en daardoor zijn ze na een training van amper 3 minuten al in staat om kankercellen van gezonde cellen te onderscheiden. Dit komt omdat de getrainde mieren de geur van kankercellen associëren met een beloning, namelijk een suikeroplossing. Wetenschappers zien meer mogelijkheden dankzij deze ontdekking: zo willen ze mieren bijvoorbeeld ook inzetten om andere ziekten, zoals malaria of diabetes, op te sporen.
Bron: scientas.nl, rtlnieuws
