Koppotigen, zoals inktvissen en octopussen, zijn fascinerende dieren met goed ontwikkelde ogen en acht of tien vangarmen. Maar wist je dat deze slimme ongewervelde diersoorten ook gebruikt worden als proefdier?
In Nederland werden er in 2022 bijna 100 dierproeven op koppotigen gedaan. Waarom deze intrigerende dieren gebruikt worden, in welke onderzoeken zij gebruikt worden en hoe het welzijn van deze dieren beschermd wordt volgens de wet: dat lees je op deze pagina.
Waarom worden koppotigen gebruikt?
- Inktvissen en octopussen hebben complexe zenuwsystemen. Dit maakt hen een interessant proefdier in onderzoek naar zenuwziekten.
- Een inktvis heeft enorm goed ontwikkelde ogen. Daarom worden ze ook wel eens gebruikt in onderzoek naar oogziekten.
- Inktvissen en octopussen kunnen verloren tentakels opnieuw groeien. Hierdoor kunnen ze gebruikt worden in onderzoek naar regeneratie.
- Inktvissen hebben een microbioom die vergelijkbaar is met die van mensen.
- Het brein van een octopus is complex. Het maakt het stofje van geluk aan (serotonine), net als mensen. Dit maakt de octopus een geschikt proefdier voor onderzoek naar sociaal gedrag.
In welke onderzoeken worden koppotigen gebruikt?
Inktvissen
In Nederland wordt er onderzoek gedaan naar de invloed van een bepaalde bacterie op de inktvis. Wetenschappers willen zo de samenwerking tussen bacteriën en de inktvis onderzoeken, om te achterhalen hoe een microbioom werkt. Om dit te onderzoeken zijn de inktvissen uit het wild (Hawaï) gehaald. Na het doden van de dieren wordt hun weefsel onderzocht met behulp van een 3D microscoop.
Wereldwijd worden er meer onderzoeken op inktvissen gedaan, zoals bijvoorbeeld onderzoek naar het welzijn van de inktvis zelf, onderzoek naar zenuwziekten en onderzoek naar hersenziekten zoals dementie.
Octopussen
Zoals hierboven beschreven is, kan een octopus het stofje van geluk aanmaken (serotonine). Hierdoor kunnen ze onder andere ingezet worden in onderzoek naar het effect van drugs op sociaal gedrag. Een voorbeeld is een Amerikaans onderzoek waarbij er MDMA (het werkzame stofje in XTC) op de octopussen is getest.
In Nederland zijn de afgelopen jaren alleen dierproeven met octopussen gedaan in onderzoek naar de leeftijd en migratie van de koppotige dieren.
Ongewervelde dieren: wel of geen proefdier volgens de wet?
Een inktvis en een octopus zijn allebei ongewervelde diersoorten. In de Wet op dierproeven worden ongewervelde dieren niet beschouwd als dieren die pijn kunnen ervaren. En daarom wordt er geen toezicht gehouden op het welzijn van deze dieren, wanneer zij in dierproeven gebruikt worden. Toch wordt er voor koppotigen een uitzondering gemaakt. Dit komt omdat de twee ongewervelde diersoorten zeer intelligent zijn.
Zo kunnen ze gebruik maken van gereedschappen en weten ze hoe ze zich uit hun eigen aquarium kunnen wringen om te jagen in een ander aquarium.