Niet alleen zachte en aaibare dieren worden in wetenschappelijk onderzoek gebruikt: ook reptielen moeten het ontgelden in het laboratorium, maar in Nederland zijn er in 2022 in ieder geval geen dierproeven op reptielen gedaan.
Waarom worden reptielen gebruikt?
- Sommige reptielen kunnen, net als salamanders, verloren weefsel en/of lichaamsdelen regenereren.
- Reptielen worden niet vaak gebruikt in biomedische instellingen, maar worden wel vaak aangetroffen in universiteiten. Zo worden schildpadden veel gebruikt in het onderwijs, zodat studenten op hen kunnen oefenen.
- Reptielen hebben een actiever immuunsysteem dan andere gewervelde dieren. Dit maakt hen interessante proefdieren in onderzoek naar hoe het immuunsysteem werkt.
- De genetische diversiteit is bij reptielen groter dan bij zoogdieren. Hierdoor worden ze gebruikt voor genetisch onderzoek.
In welke onderzoeken worden reptielen gebruikt?
Wereldwijd worden reptielen voornamelijk gebruikt in ecologisch onderzoek, ontwikkelingsbiologie, neurologisch onderzoek en in onderzoek naar embryologie (de studie van de vroege groei en ontwikkeling van dieren).
Ook worden reptielen gebruikt voor toxicologisch onderzoek, om het effect van veranderingen in de leefomgeving van in het wild levende reptielen te onderzoeken.
Schildpadden
De schildpad is één van de meest gebruikte reptielen in dierproeven. Ze worden gebruikt in onder andere het onderwijs, maar ook in fysiologisch onderzoek. Zoetwaterschildpadden worden gebruikt in onderzoek naar een tekort aan zuurstof in het bloed; onderzoekers stellen ze dan in met ijs bedekte vijvers langdurig bloot aan zuurstofgebrek.
Hagedissen
Reptielen zoals levendbarende hagedissen (ook wel kleine hagedissen) worden voornamelijk gebruikt bij het monitoren van een ecocorridor. Een ecocorridor, ook wel wildwissel, is een soort dijk tussen twee natuurgebieden met bijvoorbeeld een autoweg ertussen in. Zo wordt het mogelijk gemaakt voor wilde dieren om bij een snelweg over te steken.
Daarnaast worden hagedissen ook gebruikt in onderzoek naar regeneratie (zoals salamanders), naar reproductie en naar gedrag. Ook wordt er toxicologisch onderzoek op hen gedaan.
Hazelwormen
De hazelworm is een pootloze hagedis die ook wel vaak (onterecht!) voor een slang wordt aangezien. In Nederland worden hazelwormen met name gebruikt in ecologisch onderzoek.
Slangen
Wereldwijd overlijden er dagelijks zo’n 400 mensen aan de gevolgen van een giftige slangenbeet. Dit maakt dat er onderzoek nodig is om werkende medicijnen te kunnen ontwikkelen. Maar helaas worden hier nog steeds levende slangen voor gebruikt, die in gevangenschap gemolken worden voor hun gif. Ze worden onder andere geforceerd te bijten in plastic bekers, zodat hun gif kan worden opgevangen. Dat levert de dieren onnodig veel stress op. Gelukkig is er een alternatief: stamcelbioloog Hans Clevers en zijn team zijn erin geslaagd om de gifklier van een slang te kweken met de organoid techniek.
Ook in het onderzoek naar het behandelen van giftige slangenbeten worden proefdiervrije stappen gezet. Nederlandse onderzoekers hebben namelijk een 3D-model van onze bloedvaten ontwikkeld, waarmee ze de bloedstroming in ons lichaam kunnen nabootsen. Hierdoor is het model enorm geschikt voor onderzoek naar slangengif: bij een slangenbeet maakt het gif namelijk de bloedvaten kapot, een proces dat versterkt wordt door de bloedstroming. Lees er hier meer over of luister dit NPO1 fragment.